Wygasanie opcji i kontraktów to moment, w którym tracą one całą wartość i przestają istnieć. "Dzień Trzech Wiedźm" to szczególny dzień, w którym wygasają opcje, kontrakty futures i opcje na indeksy jednocześnie, co może powodować zwiększoną zmienność i nietypowe ruchy cen. Większość traderów ignoruje wygasanie – to błąd. Wygasanie może prowadzić do nieoczekiwanych pozycji, automatycznych wykonań i strat. W tym artykule powiem ci, jak faktycznie działa wygasanie, czym jest "Dzień Trzech Wiedźm", jakie są konsekwencje i jak uniknąć problemów, żeby nie stracić pieniędzy.

Czym jest wygasanie opcji? (Bez definicji z podręcznika)

Wygasanie opcji to moment, w którym opcja traci całą wartość i przestaje istnieć. Po dacie wygaśnięcia opcja nie może być już wykonana ani sprzedana – po prostu przestaje istnieć. To kluczowy moment dla każdego, kto handluje opcjami. Jeśli nie wykonasz opcji przed wygaśnięciem, tracisz całą premię.

Data wygaśnięcia

Data wygaśnięcia to ostatni dzień, w którym możesz wykonać opcję:

  • Ostatni dzień handlu – zwykle trzeci piątek miesiąca
  • Ostatnia szansa – na wykonanie lub sprzedaż opcji
  • Po wygaśnięciu – opcja traci całą wartość

Przykład:

  • Opcja Call: Strike 55 zł, Wygaśnięcie 20 grudnia 2024
  • 20 grudnia – ostatni dzień, w którym możesz wykonać opcję
  • 21 grudnia – opcja wygasa, traci całą wartość

Rodzaje wygaśnięcia

American Style (Styl amerykański):

  • Możesz wykonać opcję w dowolnym momencie przed wygaśnięciem
  • Elastyczność – możesz wykonać, gdy chcesz
  • Dla: Większości opcji na akcje

European Style (Styl europejski):

  • Możesz wykonać opcję tylko w dniu wygaśnięcia
  • Brak elastyczności – musisz czekać do dnia wygaśnięcia
  • Dla: Opcji na indeksy, niektóre opcje na akcje

Co się dzieje w dniu wygaśnięcia?

Dzień wygaśnięcia to ostatni dzień, w którym możesz wykonać lub sprzedać opcję. To dzień zwiększonej aktywności i zmienności. Większość traderów ignoruje ten dzień – to błąd.

Proces wygaśnięcia

Krok 1: Ostatni dzień handlu

  • Ostatni dzień – możesz jeszcze handlować opcją
  • Zamknięcie sesji – opcja przestaje być dostępna do handlu
  • Automatyczne wykonanie – opcje ITM mogą być automatycznie wykonane

Krok 2: Automatyczne wykonanie

  • Opcje ITM (In the Money) mogą być automatycznie wykonane
  • Broker decyduje – czy wykonać opcję automatycznie
  • Możesz zrezygnować – jeśli nie chcesz wykonania

Krok 3: Wygaśnięcie

  • Po zamknięciu sesji – opcja wygasa
  • Tracie wartość – opcja traci całą wartość
  • Nie możesz wykonać – opcja przestaje istnieć

Automatyczne wykonanie

Większość brokerów automatycznie wykonuje opcje ITM:

  • Opcje ITM – opcje, które mają wartość wewnętrzną
  • Automatyczne wykonanie – broker wykonuje opcję za ciebie
  • Możesz zrezygnować – jeśli nie chcesz wykonania

Przykład:

  • Call Strike 55 zł: Aktualna cena 60 zł (ITM)
  • Wartość wewnętrzna: 5 zł (60 - 55)
  • Automatyczne wykonanie: Broker wykonuje opcję, kupujesz akcje za 55 zł

Co to oznacza?

Jeśli masz Call ITM, broker może automatycznie wykonać opcję, nawet jeśli nie chcesz. Musisz mieć środki na koncie, żeby kupić akcje. Jeśli nie masz środków, możesz mieć problemy.

Pamiętaj: Większość brokerów automatycznie wykonuje opcje ITM w dniu wygaśnięcia. Jeśli nie chcesz wykonania, musisz zamknąć pozycję przed wygaśnięciem lub zrezygnować z automatycznego wykonania. Sprawdź zasady twojego brokera.

Czym jest "Dzień Trzech Wiedźm"?

"Dzień Trzech Wiedźm" (Triple Witching Day) to dzień, w którym wygasają trzy rodzaje instrumentów pochodnych jednocześnie: opcje na akcje, opcje na indeksy i kontrakty futures na indeksy. To dzień zwiększonej zmienności i nietypowych ruchów cen. Większość traderów nie wie, co to jest – to błąd.

Kiedy występuje?

"Dzień Trzech Wiedźm" występuje cztery razy w roku:

  • Trzeci piątek marca
  • Trzeci piątek czerwca
  • Trzeci piątek września
  • Trzeci piątek grudnia

Dlaczego te daty?

  • Kwartalne wygaśnięcia – kontrakty futures wygasają kwartalnie
  • Miesięczne wygaśnięcia – opcje wygasają miesięcznie
  • Zbieżność – wszystkie wygasają w tym samym dniu

Co się dzieje w "Dniu Trzech Wiedźm"?

Zwiększona zmienność:

  • Więcej transakcji – wiele pozycji jest zamykanych
  • Większa zmienność – ceny mogą wahać się bardziej niż zwykle
  • Nietypowe ruchy – mogą wystąpić nietypowe ruchy cen

Zwiększona płynność:

  • Więcej ofert – więcej ofert kupna/sprzedaży
  • Lepsza płynność – łatwiej zamknąć pozycje
  • Mniejsze spready – spread może być mniejszy

Ryzyko:

  • Większa zmienność – może prowadzić do nieoczekiwanych strat
  • Trudność w zamknięciu – może być trudno zamknąć pozycje po dobrej cenie
  • Automatyczne wykonania – wiele opcji może być automatycznie wykonanych

Przykład z życia:

  • 20 marca 2020 – "Dzień Trzech Wiedźm" podczas paniki COVID-19
  • Zwiększona zmienność – S&P500 wahał się o 5-10% w ciągu dnia
  • Wiele automatycznych wykonań – brokerzy wykonywali opcje ITM
  • Problemy z płynnością – trudno było zamknąć pozycje po dobrej cenie
Uwaga: "Dzień Trzech Wiedźm" może powodować zwiększoną zmienność i nietypowe ruchy cen. Jeśli masz pozycje opcyjne, rozważ zamknięcie ich przed "Dniem Trzech Wiedźm", aby uniknąć nieoczekiwanych problemów. To szczególnie ważne w czasie wysokiej zmienności rynku.

Konsekwencje wygasania opcji

Wygasanie opcji ma kilka konsekwencji, które mogą wpłynąć na twoje pozycje i portfel. Większość traderów ignoruje konsekwencje – to błąd.

Konsekwencja 1: Utrata wartości

Opcje tracą całą wartość po wygaśnięciu:

  • Opcje OTM – tracą całą wartość (premia)
  • Opcje ATM – tracą całą wartość (premia)
  • Opcje ITM – są automatycznie wykonane (lub tracą wartość, jeśli nie wykonane)

Przykład:

  • Kupujesz Call: Strike 55 zł, Premia 2 zł
  • Cena akcji: 52 zł (OTM)
  • Wygasanie: Opcja wygasa, tracisz 2 zł (premia)

Konsekwencja 2: Automatyczne wykonanie

Opcje ITM mogą być automatycznie wykonane:

  • Broker wykonuje opcję – kupujesz/sprzedajesz akcje
  • Musisz mieć środki – na zakup akcji (Call) lub akcje do sprzedaży (Put)
  • Ryzyko: Możesz nie mieć środków, co może prowadzić do problemów

Przykład:

  • Call Strike 55 zł: Cena 60 zł (ITM)
  • Automatyczne wykonanie: Kupujesz 100 akcji za 55 zł = 5500 zł
  • Problem: Jeśli nie masz 5500 zł, możesz mieć problemy

Konsekwencja 3: Zmiana pozycji

Wygasanie opcji może zmienić twoje pozycje:

  • Z opcji na akcje – jeśli opcja jest wykonana
  • Z krótkiej na długą – jeśli sprzedałeś opcję, która została wykonana
  • Ryzyko: Możesz mieć nieoczekiwane pozycje

Przykład:

  • Sprzedajesz Call: Strike 55 zł (Covered Call)
  • Cena wzrasta do 60 zł: Opcja jest wykonana
  • Efekt: Sprzedajesz akcje za 55 zł (nawet jeśli chciałeś je trzymać)

Jak uniknąć problemów z wygasaniem?

Istnieje kilka sposobów, aby uniknąć problemów z wygasaniem opcji. Większość traderów nie ma planu – to błąd.

Strategia 1: Zamknij pozycję przed wygaśnięciem

Zamknij pozycję przed wygaśnięciem, aby uniknąć automatycznego wykonania:

  • Sprzedaj opcję – przed datą wygaśnięcia
  • Unikaj wykonania – jeśli nie chcesz wykonać opcji
  • Kontrola – masz pełną kontrolę nad pozycją

Przykład:

  • Masz Call: Strike 55 zł, Cena 60 zł (ITM)
  • Zamknij pozycję: Sprzedaj opcję przed wygaśnięciem
  • Efekt: Otrzymujesz wartość wewnętrzną, unikasz wykonania

Strategia 2: Monitoruj pozycje regularnie

Regularnie monitoruj pozycje, szczególnie przed wygaśnięciem:

  • Sprawdź daty wygaśnięcia – wiedz, kiedy opcje wygasają
  • Sprawdź wartość – czy opcje są ITM, ATM czy OTM
  • Planuj działania – wiedz, co zrobisz przed wygaśnięciem

Przykład:

  • Miesięczny przegląd – sprawdzaj pozycje co miesiąc
  • Kalendarz wygaśnięć – zaznacz daty wygaśnięć
  • Efekt: Nie jesteś zaskoczony wygaśnięciem

Strategia 3: Ustaw przypomnienia

Ustaw przypomnienia przed datą wygaśnięcia:

  • Tydzień przed – przypomnienie o zbliżającym się wygaśnięciu
  • Dzień przed – przypomnienie o konieczności działania
  • Kontrola – masz czas na podjęcie decyzji

Przykład:

  • Kalendarz – ustaw przypomnienia w kalendarzu
  • Platforma tradingowa – wiele platform oferuje przypomnienia
  • Efekt: Nie zapomnisz o wygaśnięciu

Strategia 4: Zrozum automatyczne wykonanie

Zrozum, jak działa automatyczne wykonanie u twojego brokera:

  • Sprawdź zasady – jak broker wykonuje opcje ITM
  • Możliwość rezygnacji – czy możesz zrezygnować z automatycznego wykonania
  • Wymagania – jakie są wymagania dotyczące środków/akcji

Przykład:

  • Broker A: Automatycznie wykonuje wszystkie opcje ITM
  • Broker B: Pyta o zgodę przed wykonaniem
  • Efekt: Wiesz, czego się spodziewać
Ważne: Wygasanie opcji może prowadzić do nieoczekiwanych pozycji i problemów, jeśli nie jesteś przygotowany. Zawsze monitoruj pozycje, zamknij je przed wygaśnięciem, jeśli nie chcesz wykonania, i upewnij się, że masz wystarczające środki/akcje na wykonanie. "Dzień Trzech Wiedźm" może powodować zwiększoną zmienność – rozważ zamknięcie pozycji przed tym dniem.

Praktyczne przykłady

Przykład 1: Opcja Call wygasa ITM

Scenariusz: Masz Call Strike 55 zł, cena akcji 60 zł w dniu wygaśnięcia.

Co się dzieje:

  • Opcja jest ITM – wartość wewnętrzna 5 zł
  • Automatyczne wykonanie – broker wykonuje opcję
  • Kupujesz akcje – 100 akcji za 55 zł = 5500 zł
  • Wymagane środki – musisz mieć 5500 zł na koncie

Opcje:

  1. Zamknij przed wygaśnięciem – sprzedaj opcję, otrzymaj 5 zł wartości wewnętrznej
  2. Pozwól na wykonanie – kup akcje za 55 zł (jeśli masz środki)
  3. Zrezygnuj z wykonania – jeśli możesz (zależne od brokera)

Przykład 2: Opcja Put wygasa ITM

Scenariusz: Masz Put Strike 45 zł, cena akcji 40 zł w dniu wygaśnięcia.

Co się dzieje:

  • Opcja jest ITM – wartość wewnętrzna 5 zł
  • Automatyczne wykonanie – broker wykonuje opcję
  • Sprzedajesz akcje – 100 akcji za 45 zł = 4500 zł
  • Wymagane akcje – musisz mieć 100 akcji (lub pożyczyć)

Opcje:

  1. Zamknij przed wygaśnięciem – sprzedaj opcję, otrzymaj 5 zł wartości wewnętrznej
  2. Pozwól na wykonanie – sprzedaj akcje za 45 zł (jeśli masz akcje)
  3. Zrezygnuj z wykonania – jeśli możesz (zależne od brokera)

Przykład 3: Opcja wygasa OTM

Scenariusz: Masz Call Strike 55 zł, cena akcji 50 zł w dniu wygaśnięcia.

Co się dzieje:

  • Opcja jest OTM – brak wartości wewnętrznej
  • Brak wykonania – opcja nie jest wykonywana
  • Utrata wartości – opcja traci całą wartość (premia)
  • Strata – tracisz premię, którą zapłaciłeś

Opcje:

  1. Zamknij przed wygaśnięciem – sprzedaj opcję, odzyskaj część premii (jeśli możesz)
  2. Pozwól na wygaśnięcie – opcja wygasa bezwartościowo, tracisz premię

Pro tipy od praktyka

⚡ Rzeczywistość vs teoria

W książkach przeczytasz, że wygasanie to normalny proces. W praktyce wygasanie może prowadzić do nieoczekiwanych pozycji i problemów. Automatyczne wykonanie może zmienić twoje pozycje, nawet jeśli nie chcesz. "Dzień Trzech Wiedźm" może powodować zwiększoną zmienność i nietypowe ruchy cen.

💰 Koszty

Pamiętaj o prowizjach, podatku Belki (19%) i kosztach ponownego zakupu akcji (jeśli opcja zostanie wykonana). Jeśli opcja zostanie wykonana, musisz zapłacić za akcje lub sprzedać akcje.

⚠ Pułapki

  • Nie ignoruj wygaśnięcia – opcje tracą całą wartość po wygaśnięciu
  • Nie zapominaj o automatycznym wykonaniu – broker może wykonać opcję za ciebie
  • Nie zapominaj o "Dniu Trzech Wiedźm" – może powodować zwiększoną zmienność

Podsumowanie

Wygasanie opcji i kontraktów to moment, w którym tracą one całą wartość i przestają istnieć. "Dzień Trzech Wiedźm" to szczególny dzień, w którym wygasają opcje, kontrakty futures i opcje na indeksy jednocześnie, co może powodować zwiększoną zmienność.

Mechanizm wygasania:

  • Data wygaśnięcia – ostatni dzień, w którym możesz wykonać opcję
  • Automatyczne wykonanie – opcje ITM mogą być automatycznie wykonane
  • Wygaśnięcie – opcja traci całą wartość po wygaśnięciu

"Dzień Trzech Wiedźm":

  • Kiedy: Trzeci piątek marca, czerwca, września, grudnia
  • Co się dzieje: Wygasają opcje, kontrakty futures i opcje na indeksy
  • Efekt: Zwiększona zmienność i nietypowe ruchy cen

Konsekwencje:

  • Utrata wartości (opcje OTM/ATM)
  • Automatyczne wykonanie (opcje ITM)
  • Zmiana pozycji (z opcji na akcje)

Jak uniknąć problemów:

  1. Zamknij pozycję przed wygaśnięciem
  2. Monitoruj pozycje regularnie
  3. Ustaw przypomnienia
  4. Zrozum automatyczne wykonanie

Pamiętaj: Wygasanie opcji może prowadzić do nieoczekiwanych pozycji i problemów, jeśli nie jesteś przygotowany. Zawsze monitoruj pozycje, zamknij je przed wygaśnięciem, jeśli nie chcesz wykonania, i upewnij się, że masz wystarczające środki/akcje na wykonanie. "Dzień Trzech Wiedźm" może powodować zwiększoną zmienność – rozważ zamknięcie pozycji przed tym dniem, aby uniknąć nieoczekiwanych problemów. Wygasanie to nieodwracalny proces – po wygaśnięciu opcja przestaje istnieć i nie możesz już nic z nią zrobić. Automatyczne wykonanie może zmienić twoje pozycje – sprawdź zasady twojego brokera i upewnij się, że masz środki/akcje na wykonanie.